Türkiye’den Hollanda’ya Göç Sonrası Tiyatro Hareketi [TURKISH_TÜRKÇE]
TÜRKİYE’DEN HOLLANDA’YA GÖÇ SONRASI TİYATRO HAREKETİ SÖZLÜ TARİH ARAŞTIRMASI
Türkiye kökenli tiyatro örneklerine sadece yerinde değil, ülke coğrafyası dışında kalan yerlerde de rastlamak mümkündür. Buna örnek olarak; 1980 sonrası Hollanda sanat etkinlikleri içinde Türkiye göçmeni sanatçıların da içinde olduğu tiyatro hareketi dikkat çekicidir. 1960’lı yıllardan itibaren Türkiye’den, özellikle Almanya, Hollanda ve Fransa’ya işçi göçü nedeniyle Batı Avrupa ülkelerinde Türk nüfusu artmıştır. Göç sırasında kendi kültürlerini de beraberinde getiren işçi toplulukları içinden özellikle Hollanda’da yaşayanların tiyatro çalışmaları yaptığı görülür. Hollanda’da yaşayan Türkiye göçmenlerinin tiyatrosu özellikle 1980’den başlayarak Batı kültürü ile etkileşime geçerek bir noktadan başka bir noktaya doğru ivme kazanır. Araştırmanın kapsamı 1980-2018 yılları arasında Hollanda’nın Amsterdam kentinde Türkiye’den göç edenlerin tiyatro çalışmalarıdır. Türk tiyatro insanı Vasıf Öngören ’in vefat etmeden önceki son iki yılını (1982-1984) geçirdiği Amsterdam’daki tiyatro çalışmaları ve günümüze kadar Hollanda’da yaşayan Türkiye göçmenlerinin yürüttükleri tiyatro çalışmaları hakkında tarihsel ve akademik alanda bilgi eksikliği bulunmaktadır. Bu sebeple araştırmanın amacı 1980’den bu yana Hollanda’da yaşayan Türkiye kökenli sanatçıları ve tiyatro olaylarını kronolojik bir sıraya göre belirlemektir. Bu araştırmada nitel yöntem kullanılmıştır. Desen olarak Sözlü Tarih uygun görülmüştür. Sözlü tarih araştırma tekniklerinin özellikle ırk, etnik köken ve toplumsal cinsiyet ayrımcılığının yoğun olduğu alanlarda etkinliği açıkça gözlemlenebilir. Bunun çarpıcı örneklerinden biri Türkiye’den Hollanda’ya göçmen statüsüyle yerleşmiş ve orada kök salmış sanatçılar için geçerlidir. Yaşayan tanıklarla görüşme yapmaya dayanan bu yöntem aracılığıyla geçmişte üstü kapalı kalan bilgileri açığa çıkarma, kültürel ve sosyolojik unsurları göz önünde bulundurarak kronolojik bir tarih sürecini yansıtma imkânı doğmuştur. Bu bağlamda araştırmanın örneklemi ve veri kaynağı halen Amsterdam’da yaşayan tiyatro sanatçısı, yöneticisi Meral Taygun, Theater Rast’ın yöneticileri Şaban Ol ve Celil Toksöz, oyuncu Cahit Ölmez, dönemin eğitim müfettişi Nora Roozemond, HİTİP ve HTKP’nin kurucusu Maviye Karaman’dır. Bu kişiler, tiyatro hareketinin Hollanda’da kıvılcımlandığı 1980 ve sonrasında gelişen olaylarda aktif rol oynamıştır. Yukarıda ismi geçen kişilerle görüşmeler yapılmış, bilgi ve deneyimlerine başvurulmuştur. Ayrıca tiyatro hareketinin ateşleyici gücü olan Vasıf Öngören ‘in yaşamının son yıllarını Hollanda’da geçirmiş olmasından ötürü onun ekseninde yoğunlaşılmıştır. Araştırma sürecinde canlı tanıklarla yapılan görüşmeler esnasında şu soruların izi sürülmüştür: 1980’li yıllarda Hollanda’da izlenen Türk Tiyatro çalışmalarının başlangıç aşaması nasıl olmuştur? Vasıf Öngören ‘in bu çalışmalardaki etkisi nedir? Hollanda’da izlenen Türk Tiyatro hareketinin gelişim aşamaları nelerdir? Hollanda’da süregelen Türk Tiyatro hareketi ne gibi problemlerle karşılaşmıştır? Göçmenlik, sanat etkinliklerini nasıl etkilemiştir? Araştırmanın kapsamı 1980-2018 yılları arasında Hollanda’nın Amsterdam kentindeki Türk Tiyatro çalışmaları ile sınırlandırılmıştır. Araştırmanın bulguları göz önünde bulundurularak ortaya çıkan sonuç; Hollanda’da 1980 yılından günümüze kadar Türkiye kökenli sanatçıların tiyatro üretmiş olduğudur. Hollanda tarafından göçmenlere yönelik yürütülen kültür politikaları dahilinde Vasıf Öngören ve Meral Taygun Hollanda’ya davet edilmiş, işçi çocuklarına yönelik bir tiyatro okulu açılmış ve Türk tiyatro hareketinin gelişmesinde önemli bir ateşleyici güç olmuştur. Tiyatronun tohumlarının atıldığı bu sürecin devamında, 2019’a gelindiğinde halen Hollanda’nın Amsterdam kentinde Tiyatro Rast çatısı altında Türkiye kökenli sanatçıların üretimleri dikkat çekmektedir. Yapılan Bulgular dahilinde kültür politika yapıcılarının yurtdışında yaşayan Türkiye göçmenlerinin sanat üretimlerinden haberdar olmasının da çeşitli politikalar üretmekte faydalı olacağı söylenebilir. Ayrıca göçmen sanat politikaları konusunda Hollanda hükümetinin yıllar içinde yürüttüğü demokratik tavır bir model olarak bu araştırmanın içeriğinde görülmektedir.
Anahtar Kelimeler: Türk Tiyatro Tarihi, Vasıf Öngören, Hollanda’da Türk Tiyatrosu, göçmen kültür politikası, Tiyatro Rast
ORAL HISTORY RESEARCH ON POST MIGRANT THEATER MOVEMENT FROM TURKEY TO THE NETHERLANDS
It is possible to come across theater examples of Turkish origin not only on-site, but also in places outside the country’s geography. As an example to that, The theater movement, which included Turkish immigrant artists among the art events taking place in Netherlands after 1980’s, was remarkable. Since the 1960s, the Turkish population has increased in Western Europe due to the migration of workers from Turkey to Germany, the Netherlands and France. It is observed that among the workers’ communities that brought their own culture during migration, especially those living in the Netherlands were interested in theater. The theater of Turkish immigrants living in the Netherlands gains momentum from one point to another by interacting with Western culture, especially starting from the 1980’s. The scope of the research is the theater works in between 1980-2018 of those who immigrated from Turkey to Amsterdam, Netherlands. There is a lack of historical and academic knowledge about the works of the Turkish theater person Vasıf Öngören who spent the last two years of his life (1982-1984) in Amsterdam and the following theater works after his passing carried out by the immigrants living in the Netherlands until today. For this reason, the aim of the research is to determine the theatre artists who immigrated from Turkey, living in the Netherlands and their theater productions in chronological order since 1980. The method was based on the Qualitative Research Technique and Oral History Research was used as a design. The effectiveness of oral history research techniques can be clearly observed, especially in areas where racial, ethnic and gender discrimination is intense. The striking example of this goes against artists who settled in the Netherlands with immigrant status and are rooted there. Through this method, which is based on interviewing living witnesses, taking into account cultural and sociological factors, it has become possible to reveal information that was obscure in the past, and to reflect a chronological historical process. In this context, the sources and samples of the study are theater actor, director Meral Taygun, directors of Theater Rast Şaban Ol and Celil Toksöz, actor Cahit Ölmez, education inspector of the specific period Nora Roozemond, founder of HİTİB and HTKB, Maviye Karaman. These people played an active role in the events that took place in 1980 and after, when the theater movement sparked in the Netherlands. Interviews were made with the above-mentioned persons and their knowledge and experience were consulted. In addition, due to the fact that Vasıf Öngören, who was the driving force of the theater movement, spent the last years of his life in the Netherlands, it was focused on his axis. During the interviews with live witnesses during the research process, the following questions were traced: How was the initial phase of the Turkish theater works in the Netherlands in the 1980s? What is the impact of Vasıf Öngören on these works? What were the stages of development in the Turkish Theater movement in the Netherlands? What kind of problems has the ongoing Turkish Theater movement in the Netherlands encountered? How has immigration affected art activities? The scope of the research was limited to Turkish theater studies in Amsterdam, Netherlands between 1980-2018. Within the scope of the findings, artists of Turkish origin have produced theater in the Netherlands since 1980 until today. Vasıf Öngören and Meral Taygun were invited to the Netherlands aligned within the the cultural policies carried out by the Netherlands for immigrants, a theater school was opened for the children of labor workers and became an important igniting force in the development of the Turkish theater movement. In the years to come after the seeds of the theater were planted, the productions of immigrant artists under the roof of Theater Rast in Amsterdam, Netherlands still draw attention in 2021. Within the scope of the findings, it can be said that it would be beneficial for cultural policy makers to be aware of the art production of Turkish immigrants living abroad. In addition, the democratic attitude of the Dutch government over the years on immigrant art policies is seen in the content of this research as a model.
Keywords: Turkish Theater History, Vasıf Öngören, Turkish Theater in the Netherlands, Dutch Cultural Policy for Migrants, Theater Rast